Tanzanya'nın baharat ve deniz turizmi merkezi, Hint okyanusundaki beyaz kumsallı cennet, 'zencilerin sahili' anlamına gelen özerk bölge; Zanzibar.

Adaya ülkemizden aktarmasız uçuş bulunmuyor. Tanzanya'daki Darüsselam veya Kilimanjaro'dan, ya da Katar, Umman, Dubai gibi Arap ülkeleri üzerinden tek aktarma yaparak ana ada olan Unguja'daki Abeid Amani Karume Havaalanı'na varılabilir. Buradan şehir merkezi Stone Town'a taksi, paylaşımlı taksi ve dala-dala adı verilen minibüsler ile ulaşılabiliyor. Konaklama için genellikle adanın uzak kuzey ve güney sahilleri tercih edildiğinden bu bölgelere otelin ayarlayacağı araçlardan fiyat almakta fayda var. Havaalanı taksileri, adadaki en uzak bölgeye yaklaşık 50 dolar fiyat teklif ediyorlar. Tanzanya Şilini ile bu fiyat daha düşük oluyor. Bu nedenle adaya gelmeden önce bir miktar yerel para bulundurmakta veya havaalanından şilin temin etmekte fayda var.

Darüsselam'dan kalkan uçaklar genellikle 10 yolcu kapasiteli, alçaktan uçan uçaklar. Yaklaşık 25 dakikalık bir yolculuğun ardından Zanzibar'a ulaşılıyor

Merkez Stone Town'da en dikkat çeken yapı günümüzde tarih ve kültür müzesi olarak kullanılan Beit el-Ajaib (House of Wonders). Sahil kıyısında yer alan bina, devlet törenlerinin düzenlendiği bir resepsiyon salonu olarak inşa edilmiş. Adadaki elektrik ve su teşkilatının olduğu ilk yapı olması sebebiyle bu ismi almış.

Beit el-Ajaib, 2014 yılı sonunda bakıma alınmış ve 2 yılı aşkın bir süredir sadece dışarıdan gözlenebiliyor

Beit el-Ajaib'in bitişiğinde Ngome Kongwe (Arab Fort), tam karşısında ise Forodhani bahçesi yer alıyor. Arab Fort, Portekizlilerin adadaki egemenliğine son veren Ummanlılar tarafından, olası saldırıları engellemek amacıyla inşa edilmiş, daha sonraları hapishane ve kışla olarak kullanılmış. Günümüzde ise restore edilerek açık hava tiyatrosu olarak ziyaretçilere açılmış. İçeride ayrıca çok sayıda el sanatları ve baharat dükkanları, turizm acente büroları yer almakta. Forodhani bahçesi, gündüz küçük sakin bir park iken gün batımının ardından adıyla örtüşecek şekilde (forodhani : gelenek) Swahili, Hint ve Zanzibar yöresel yiyeceklerinin satıldığı bir markete dönüşüyor. Farklı ve ucuz bir akşam yemeği denemek için güzel bir alternatif.

Forodhani bahçesi ve arka kısımda Ngome Kongwe. Bahçenin ortasındaki bu podyum, sultan askeri bandosunun topluluğa müzik dinletisi yaptığı yer olarak kullanılmış

Zanzibar'ın tarihinde kötü bir ün bulunuyor : köle ticareti. Yakın tarihimize kadar, Afrika'nın çeşitli yerlerinden toplanan köleler buradan çeşitli ülkelere satılmaktaymış. Bu köleliğin izlerinin görülebildiği en önemli yer Stone Town'daki Tarihi Köle Pazarı. Beit el-Ajaib'in birkaç blok arkasında bulunuyor. Giriş ücreti 5 dolar ya da 7,000 Tanzanya Şilini. Bir rehber eşliğinde, içerideki zindanlar ve Anglikan Katedrali gezilebiliyor. Dar ve havasız zindanlarda köleler günlerce aç ve susuz bırakılarak dayanıklılık testinden geçirilmekteymiş. 19. yüzyılda köle marketi kapatıldıktan hemen sonra, Hristiyan misyonerler tarafından satın alınarak içine katedral inşa edilmiş. Katedralin hemen bitişiğindeki çukurun içinde, birbirlerinin boyunlarına zincirle bağlanmış kadın-erkek-genç-yaşlı her kesimden kölelik mağdurlarına ithafen dikilmiş beş köle heykeli bulunuyor.

Bölgedeki görevli tur rehberi ayrıca para istemiyor, dileyen bahşiş verebiliyor

Bazı iddialara göre Zanzibar'da köleliğin izlerinin günümüze kadar yansıdığı diğer bir yer ise St. Monica pansiyonunun bodrum katı. Soğuk, rutubetli dar pencereli odalarda onlarca kölenin zincire vurulu şekilde bulunduğu söyleniyor. Diğer bir görüş ise burasının köleliğin kaldırılmasından daha sonra inşa edildiği yönünde.

Zanzibar'da köleliğin sonlandırılmasında, batılılara yaptığı konuşmalarla büyük pay sahibi olan İskoç misyoner/kaşif David Livingstone adada saygıyla anılmakta. Ölümünün ardından iç organlarının gömüldüğü yerdeki ağaç, Anglikan Katedrali'ndeki çarmıhta kullanılmış. Ayrıca son keşfini yapmak için çıktığı Zanzibar'daki ev, Livingstone Evi olarak bilinmekte, günümüzde turizm ofisi olarak kullanılmakta.

Adanın yetiştirdiği ünlü bir isim de var : Farrokh Bulsara, bilinen adıyla Freddie Mercury. Queen grubunun efsanevi sesinin doğduğu söylenen ev Stone Town'da, Arab Fort yakınlarında yer alıyor ancak dışarısından fotoğraf çekmek dışında bir özelliği bulunmuyor.

Bulsara ailesi birçok kez ev değiştirdiğinden yerel halka sorulduğunda farklı evler gösterilebiliyor

Stone Town'ı meşhur kılan özelliklerinden biri de, bölgeye adını da veren tarihi taş evleri ve dar ara sokakları. Yerel halkın arasında sokaklarda yürümek, evlerin çoğundaki tahta kapılardaki sanatsal süslemeleri görmek gerek. Bölge, uzun süre Arap, Afrika ve Hintlilerin etkisinde kaldığından evler de bu kültürleri yansıtıyor. Balkonlu evler genellikle Hint kültürüne ait. Hint kültürünü yansıtan diğer bir farklılık kapılarda kendini belli ediyor. Ülkelerindeki fil tehlikelerinden korunma güdüsünden dolayı burada da sivri oymalı işlemeler tercih etmişler.

Bazı sokak aralarında dükkanlarda Afrika'ya özgü hediyelik eşyalar (maskeler, resimler, kıyafetler ve Afrika'nın meşhur bao oyunu) bulmak mümkün. Ayrıca şeker kamışı suyu satıcıları da civarda sıkça görülebiliyor

Stone Town içerisinde gezilebilecek daha birçok müze ve tarihi yapı bulunuyor. Peace Memorial Museum (Beit El Amani), Palace Museum (Beit al-Sahel), Hamamni Baths, Saint Joseph's Katedrali bunlardan bazıları. Adanın müslüman yoğunluklu olması sebebiyle birçok cami de gezi rotası içerisinde yer alabilir. Ayrıca Stone Town'a nispeten uzak bazı bölgelere günlük turlar düzenleniyor. Baharat turları en yaygınlarından. Afrika'nın en eski baharat üretim yerlerinden olan Zanibar'da tarçın, zerdeçal, karanfil, karabiber üretiminin yapıldığı yerler için rehberli turlara katılınabilir. İçerisinde kırmızı colobus maymunlarına ve mangrov ağaçlarına sıkça rastlanan Jozani Orman turu, Jozani ormanı yakınlarındaki kelebek merkezi gezisi, eskiden mahkumların ve kölelerin tutulduğu, günümüzde dev kara kaplumbağaları ile ünlü Prison Adası turu, güneyde yunusları rahat gözlemlemek için düzenlenen dalgıçlık turu vakti olanların deneyebileceği aktiviteler arasında üst sıralarda yer alıyor.

Şüphesiz, Zanzibar'a gelmenin asıl amacı tropikal ikliminden faydalanıp sakin ve keyifli bir deniz keyfi yaşamak. Bembeyaz kumsallara sahip adada konaklanabilecek çok fazla alternatif bulunuyor. Kuzeyde Nungwi ve Kendwa, kuzey doğuda Matemwe ve Kiwengwa, doğuda Bwejuu ve Paje, güneyde Kizimkazi sahilleri oldukça popüler.

Doğudaki Pingwe sahili az bilinen eşsiz güzelliklerden

Zanzibar'da denizin tadını çıkarırken gelgit olaylarına dikkat etmek gerekiyor. Günde iki kez, farklı saat dilimlerinde meydana gelen gel-gitlerin güncel takvimi için internette "tide schedule zanzibar" şeklinde arama yaparak tatil planını gözden geçirmekte vermekte fayda var. Denizin çekildiği zamanlarda ortaya çıkan görüntü, deniz canlıları görülmeye değer. Bu sırada denizden taş ve canlıları toplayan yerel insanları, avlanan kuşları görmek de mümkün.

Her ne kadar Zanzibar denince akla sadece Unguja kara parçası gelse de kuzey ada bölgesi Pemba da Zanzibar içerisinde yer alıyor. Burası Zanzibar'ın baharat üretiminin çoğunluğunun yapıldığı ve derin çukurları sebebiyle birçok dalış bölgesine sahip bol yeşilli bir ada. Unguja'ya nispeten çok daha sakin bir yerleşim yeri olan Pemba'ya Darüsselam'dan veya Unguja'dan feribot ve uçakla ulaşılabilir.

İlk olarak Araplar tarafından keşfedildiği bilinen Zanzibar, 16 ve 17. yüzyıllarda Portekizlilerin egemenliğine geçmiş. Ardından tekrar Arap (Umman) hakimiyeti altına girerek önemli bir konuma gelmiş ve adadaki birçok tarihi eser bu dönemde inşa edilmiş. Hükümdar Said bin Sultan'ın ölümünün ardından ada 19. yüzyılda İngilizlerin himayesine geçmiş. Bu sürede Hint tüccarların da ilgisini çeken Zanzibar, çok sayıda Hint esere de sahip olmuş. 1961'de dönemin Arap yoğunluklu Tanganika Cumhuriyeti'ne bağımsızlık verilmesinin ardından 1963'te kısa bir süre Tanganika'ya bağlanmış. 1964'deki Afrikalı yerel devrimciler tarafından başlatılan Zanzibar Devrimi'nin ardından hükümet devrilmiş ve ada özerk bir konuma kavuşmuş.
Devrimin ardından Tanganika ve Zanzibar, Tanzanya adı altında tek bir devlet olarak hüküm sürmekte, Zanzibar kısmı hariç ülkenin kalanı halen Tanganika olarak da bilinmekte.

Afrika'nın vahşi hayvan belgesellerinin en önemli adresleri, doğal yaşamın en net gözlemlenebildiği "sonsuz düzlük" Serengeti Milli Parkı, Ngorongoro Koruma Alanı ve diğer önemli bir park Tarangire.

Tanzanya'daki bu turlar ülkenin kuzeyindeki Arusha şehrinden başlıyor. Tanzanya gezisi, bu gezide safari turu ayarlamak ve diğer gerekebilecek bilgiler için şuradaki adrese göz atılabilir.

Arusha'da sabah erken saatlerde araçların hareket ettiği merkez alanda toplanmanın ardından, akşamları çadır kamplarında kalınacak şekilde ayarlanmışsa gıda ve masa - çadır malzemeleri gibi gerekli eşyaların temini için görevliler kısa bir market alışverişi yapıyor. Toplanma bölgesine birçok seyyar satıcı da resim, şapka, kolye gibi çeşitli ürünlerini satmaya çalışıyor. Tur süresince şehirden uzakta vakit geçirileceğinden buradaki satıcılardan hediyelik eşya alınabilir, marketinden kişisel gıda takviyeleri yapılabilir.

Park girişleri ücretli, turlar genellikle bu ücretleri içeren fiyat sunduklarından gerekli bilet işlemlerini kendileri hallediyorlar.

Tanzanya'daki en büyük 6. park ve Arusha'ya en yakın olanlarından. Yaklaşık 120 km'lik bir yolculuğun ardından parka ulaşılıyor. Dev boğa antilobu (giant eland), gnu antilobu (wildebeest), deve kuşu, impala, fil, zürafa, zebra bu bölgede sıkça karşılaşılan hayvanlar. Tarangire parkında yarım günlük bir tur yeterli olacaktır.

Tangarie'ye çok yakın konumda yer alan Manyara Gölü de vakti olanların görmesi gereken bir doğa parkı. Buradaki mavi maymunlar ve flamingolar en çok ilgi çeken hayvanlar.

Maasai'ler, çoğunlukla güney Kenya'da ve kuzey Tanzanya'da bulunan göçebe yerel halk. Enkang adı verilen küçük köylerde, etrafını çitlerle kapatarak korudukları 10-20 kadar ailenin bulunduğu koloniler halinde yaşıyorlar. Elektrikleri yok, suyu çok uzaklardan getiriyorlar. Ağaç parçaları, toprak ve hayvan gübresiyle yaptıkları 2-3 metrekarelik kısa ömürlü evlerde (Maasai dilinde enkaji) ateş ocağı, yatak ve depo bölmesi bulunuyor. 

Maasai'ler, shuka adı verilen kırmızı renkli kıyafet giyiyorlar. Besledikleri hayvanlar en önemli geçim kaynakları. Erkekler, gün içinde kilometrelerce yol yürüyüp hayvanları beslemekte, su ve diğer gıda temininde çalışıyorlar. Evlerinin vahşi hayvanlarca saldırılardan korunması da erkeklerin bir diğer görevi. Kadınlar ise evlerin yapımıyla ve yemek pişirme işleriyle ilgileniyorlar. Maasai'ler karınlarını doyurmak için genellikle sabahları hayvan kanı ile karıştırılmış süt içiyorlar, akşamları ise et yiyorlar. Bir erkeğin birden fazla karısı olabiliyor. Çocuklar annelerinin yanında kalırken erkek herhangi bir karısının evinde geceyi geçiriyor.

Çoğunluğunun okuma-yazma bilmediği Maasai'ler, günümüzde ilköğretim seviyesinde ücretsiz eğitimden yararlanabildiklerinden uzun yürüyüşler ile okullarına gidiyorlar. Erkek çocuklar, kendilerini ispat edip büyüklerin yaptığı işleri yapabilmek için ergenlik döneminde kabilelerine kendilerini ispat etmeye çalışıyorlar. Maasai'lerin yaşadığı yerlerde siyah giyimli, ellerinde mızraklı bu gençler çokça görülebilecektir.

Maasai'ler günümüzde okul öncesi eğitime de önem veriyor

Maasai'ler, köylerine gelen turistler olunca küçük bir karşılama gösterisi yapıyorlar. Ardından turistlerin her biri, İngilizce bilen birer Maasai tarafından karşılanarak ayrı ayrı ev gezmesine götürülüyor. Burada günlük yaşantıları hakkında bilgiler veriyorlar, turistlerin sorularını cevaplıyorlar. Bilgilendirmenin ardından yerel halk tarafından yapılan kolye, süs eşyası gibi çeşitli ürünlerini satıyorlar. Kazandıkları parayla su temin ettiklerini ve kıyafet aldıklarını belirtiyorlar.

Envai çeşit hayvanın bulunduğu, arabayla günlerce gezilse yine de bitmeyecek bir park burası. Leopar, sırtlan, gergedan, bufalo, çita, çakal, aslan, fil, zebra, tomson ceylanı, grant ceylanı, babun, yaban domuzu, devekuşu, gergedan, kartal.. kısaca Afrika kıtasında yaşayan bütün hayvanları burada görebilmek mümkün. Ancak şunu belirtmek gerekir ki belgesellerdeki gibi bir kovalama sahnesine tanık olabilmek, turistlere izin verilen güzergahlarda çok sık karşılaşılan bir durum değil.

Serengeti'ye çok yakın konumda yer alıyor. Bu nedenle safari turları genellikle Serengeti ile birlikte burayı da kapsıyor. Alan, Krater Dağları içerisinde yer alıyor. Bölgedeki volkanik faaliyetler sonrasında oluşmuş geniş bir krater çevresinde çok sayıda hayvan doğal yaşamını sürdürüyor.

Serengeti sonrası gece kalma için krater bölgesinden yaklaşık 600 metre yukarıda bulunan çadır kampı (veya otel) alanına geçiliyor. Bölge yüksekte olduğundan hangi mevsim olursa olsun gece ve sabah erken saatlerde bölgenin çok soğuk olduğunu akılda bulundurmak, buna göre kıyafet getirmekte fayda var. Bölgede turlar gün doğumundan önce başlıyor. Dolambaçlı yollardan geçerek krater bölgesine ulaşılıyor. Burada da gergedan, bufalo, antilop, devekuşu, çakal, zebra, pelikan gibi Serengeti'de görülebilecek hemen hemen her hayvan bulunuyor. Ngorongoro'da daha fazla su birikintisi bulunuyor, bu nedenle suyu seven canlılara daha sık rastlanıyor.

Vahşi doğayı yerinde takip etmek için Tanzanya sınırı içerisindeki bu parklar turistlerin ilk tercihleri arasında yer alıyor. Afrika'nın bu eşsiz doğa harikalarını Tanzanya haricinde Kenya'da, Uganda'da, Zambiya'da ve Zimbabve'de de görmek mümkün. Tanzanya için söylemek gerekirse Ocak - Nisan ayları bu bölgenin daha çok göç aldığı dönem. Haziran - Ekim arasında ise Kenya'da daha çok hayvana rastlamak mümkün.

Afrika'nın doğusunda, Hint Okyanusu kıyısında bulunan, Tanganika Cumhuriyeti ve Zanzibar'ın birleşmesiyle kurulmuş doğa harikası güzelliklere sahip ülke : Tanzanya.

İstanbul'dan Darüsselam ve Kilimanjaro'daki havaalanlarına yaklaşık 7 saat süren aktarmasız uçuşlar bulunuyor. Bu havaalanlarından Zanzibar adasına gitmek için Darüsselam, safari turu için ise Kilimanjaro ulaşım açısından daha uygun olacaktır. Türk turistlere kapıda vize uygulaması bulunuyor. Vize işlemleri için havaalanına geldikten sonra "I need visa" tabelasındaki gişedeki görevliye pasaport ve uçakta dolurulan formlardan pasaport bilgilerini içereni teslim edilip 50$'lık vize ücreti ödeniyor. Ardından başka bir görevlinin fotoğraf çekip vizeyi bastırıp pasaporta yapıştırmasıyla Tanzanya'ya giriş hakkı elde edilmiş oluyor. İşlemler sonrasında "I have visa" tabelasının oradaki güvenlik kontrolünden geçip uçakta doldurulan diğer formu teslim edip parmak izi vererek ülkeye giriş yapılabiliyor.

Ülkeye gelmeden aşı yaptırmak zorunlu değil. Yine de tedbiri elden bırakmamak için, Türkiye'deki herhangi bir Seyahat Sağlığı Merkezi'nden randevu alarak sarı humma aşısı vurulabilir, gerekli bilgiler alınabilir. Sarı humma aşısı ücretsiz olarak yapılmaktadır. Aşı vurulduktan sonra doktor tarafından verilen aşı karnesini Tanzanya'ya götürmekte fayda bulunuyor. Aşı haricinde, sıtma için doktordan alınacak reçete ile yaklaşık 4 hafta boyunca kullanılacak bir ilaç da eczanelerden alınabilir. Seyahatten 2 gün önce ilaca başlayınca etkisini göstereceği belirtiliyor.

Tanzanya gezisinin turistler açısından iki cezbedici yanı bulunuyor. Birincisi, ülke  sınırları içerisinde yer alan meşhur Serengeti düzlükleri, diğeri de Zanzibar adası. Safari için tek günlükten başlayıp birkaç hafta sürebilen çeşitli turlara katılmak gerekiyor. 

Turlar, bölgeye yakın Arusha şehrinden başlayarak, çoğunluğunun Toyota Landcruser olduğu 4x4 araçlarla gerçekleştiriliyor. Turlar haricinde Safari bölgesine girmeye izin verilmiyor. Araçtan inmek de yasak

Tur içerikleri, fiyatlar ve rezervasyon işlemleri için safaribookings adresine bakılabilir. Buradan seçilecek tur için tur yetkilisiyle e-posta üzerinden iletişime geçip gezilecek yerler, araçtaki yolcu sayısı, kalınacak ev tipi, havaalanından karşılama gibi içerikler özelleştirebilir. Tur içeriğine bir Masai köyü gezisi eklemek de bu tercihler içerisinde sayılabilir. Yetkili ile anlaştıktan sonra turu garantilemek için çoğunlukla bir miktar kapora ödemek gerekiyor. Bu konuda herhangi bir sıkıntı yaşanmayacaktır. Arusha şehrine geldikten sonra da tur bulmak mümkündür, ancak turu önceden ayarlamakta fayda var.

Bölgeyi daha rahat gezebilmek için en az 2 günlük turlardan ayarlamak gerek. Tur içeriğine konaklama ve yemek de dahil.  Konaklama için otel veya çadır tercih edilebilmekte. Çadırlar, özel kamp bölgelerinde yer almakta ve oldukça güvenli. Yemek için restoranlar yok. Konaklama bölgelerinde bulunan mutfaklarda yemek saatlerinde her turun görevlendirdiği aşçı, pişirdiği öğle/akşam yemeğini ve hazırladığı kahvaltıyı müşterilerine sunmakta. Bunun için her araçta yemek malzemeleri, içecekler, masa ve çadır yer alıyor. Tur aşçısı, Arusha'dan safari bölgesine yapılan yolculukta araçta yolculara eşlik ediyor.

 Tur yemekleri oldukça lezzetli ve doyurucudur

Safari bölgesi olarak turistlerin ilk tercihi Serengeti. Bunun haricince Ngorongoro krateri ve Tarangire Milli Parkı da çok sayıda turist çeken bölgeler. Birkaç günlük turlar Serengeti dışında bu bölgeleri de içermektedir.

Safari bölgesinde turistlerin yanında dürbün (x10 yeterli), güneş kremi, sinek kovucu ve geceleri için el feneri bulundurması kesinlikle tavsiye ediliyor. Çadırda konaklamalarda kamp bölgesinde tuvalet ve ılık duş imkanı bulunuyor ancak havlu, sabun ve şampuan da getirmek gerek. Parklarda telefonlar hemen hemen her bölgede çekiyor.

Safari süresince araçtan inmeye izin verilmiyor. Geniş düzlüklerde araç içinde ilerlerken bir hayvana rastlandığında araç duruyor ve pencereden veya aracın açılabilir tavanından bu hayvanları seyretme imkanı elde ediliyor. Safari araçlarının lastikleri bölge koşullarına çoğunlukla dayanamayıp patlıyor. Ancak bu lastik değiştirme sırasında araçtan inerek fazla uzaklaşmadan etraf gezilebiliyor.

Şoförler, bir hayvan gördüklerinde yakındaki araçlara telsizle bildiriyor, diğer araçları da yanlarına çekiyorlar. Bunun dışında etrafı iyi bilen, keskin gözleri olan şoföre denk gelmek şans işi. 

Safari sonunda şoför ve aşçı için, sunulan hizmetin kalitesine göre bir miktar bahşiş de ödeniyor.

Serengeti içerisine görülebilecek hayvanlardan bazıları : aslan, leopar, ceylan, impala, su aygırı, zürafa, zebra, timsah, gergedan ve çeşitli kuşlar

Zanzibar ise bir tatil adası. Burası denize girmek ve dinlenmek için tercih ediliyor. Adanın birçok noktasında yer alan uygun fiyatlı kıyı otellerinde oldukça sakin ve keyifli bir tatil geçirilebilir.

Ülkenin para birimi Tanzanya şilini. Dolar da birçok yerde geçiyor ancak şilin olarak yapılan alışverişler daha ekonomik olacaktır. Yaklaşık 2200 şilin 1 dolara denk gelmektedir. 

Resmi dil Svahili, ülke genelinde en çok kullanılan dil. Bunun haricinde yerel halk genelllikle İngilizce bilmiyor. Jambo (Selam) ve Karibu (Hoşgeldiniz), turistlerle iletişime geçmek isteyen yerlilerin en sık kullandığı sözcükler. 

Ülkede trafik soldan akmaktadır.

Ülkede 3 girişli prizler bulunmakta, ancak Türk tipi fişler bu prizlerde sorunsuz çalışmaktadır.

Pencap eyaletinin Hindistan sınırlarında kalan şehri, Sihizmin merkezi ; Amritsar, eski adıyla: Ramdaspur.

Havayolu ile Sri Guru Ram Dass Jee Havalimanı'ndan veya tren/şoförlü kiralık araçlarla Delhi ve Varanasi gibi merkezi şehirlerden Amritsar'a ulaşılabiliyor. Şehrin merkezine ise çok sayıda ön ödemeli, 'paylaşımlı taksi' kalkıyor.

Şehirde görülecek en önemli yer, Sri Harmandir Sahib tapınağının (veya Sri Darbar Sahib, yani Tanrı'nın İkamet Yeri) bulunduğu kompleks. İçerisindeki tapınak, Sih'lerin 'gurdwara' denilen ibadet yerlerinden en kutsal olanı. Sih'lerin 10 guru'sundan (usta, öğretici. İlk guru Nanak'tan sonra gelenlere kısaca 'nanak' da deniliyor) beşincisi Guru Arjan Sahib tarafından, tüm Sih'ler için ortak bir ibadet alanı olması için tasarlanmış. Guru, Sih'lerin hoşgörüsünün bir göstergesi olarak da ilk taşını müslüman Miyân Mîr Muhammed'e koydurmuş.

Tapınak, Amrit Sarovar (Nektar Havuzu) denilen gölet üzerine kurulu. Gölet, dördüncü Guru Ramdas Sahib tarafından oluşturulmuş, beşinci Guru Arjan Sahib tarafından da genişletilmiş. Çoğunluğu Pakistan sınırları içerisinde yer alan Ravi Nehri'nden beslenecek kanallar inşa edildikten sonra buranın tam ortasına Sri Harmandir Sahib inşa edilmiş, bir süre sonra iç kısmı mermerle, dış kısmı da altınla kaplanmış. Bu altın kaplama nedeniyle Sri Harmandir Sahib, 'Altın Tapınak' olarak da biliniyor. Altın Tapınağa gölet üzerindeki yoldan ulaşılmakta. Bu yolun ruhun ölümden sonraki yolculuğu sembolize ettiği söyleniyor. Tapınağa girebilmek için bu yolda uzun süre sıra beklemek gerekiyor.

Amrit Sarovar'ın oluşumu sırasında çevresinde kurulan Amritsar, adını bu göletten almaktadır

Tapınağın dört tarafında da giriş bulunuyor. Bunun dünyanın dört bir yanındaki, her kültürden insanlara açık olduğunun göstergesi olduğu belirtiliyor. Tapınağın içerisinde Sih'ler ibadetlerini gerçekleştiriyor. İçeride bulunan merdivenlerden bir üst kata, ardından da teras katına çıkılabiliyor. Her katta bir din görevlisi kutsal kitaptan bazı kısımları okuyor. Tapınak çıkışında görevliler gölden aldıkları suları ziyaretçilerin eline döküyor.

Komplekste Altın Tapınak haricinde birçok yapı daha göze çarpacaktır. Sih'lerin beş takhatından (Sih otoritelerinin tahtı) biri olan Akal Takhat (ebedi tanrının tahtı), Sih'lerin politik egemenliğinin sembolü olarak biliniyor. Tapınak manevi rehberliği, Akal Takhat ise adalet dağıtımını sembolize ediyor. On birinci ve sonuncu guru olarak bilinen, Sihizmin kutsal kitabı Guru Granth Sahib her sabah buradan alınarak altın bir tahtırevan üzerinde Altın Tapınağın içerisine taşınıyor, duaların ardından akşam üstü tekrar Akal Takhat'a getiriliyor. Geri götürüldükten sonra da tapınağın içerisi kovalarca süt ile yıkanarak temizleniyor.

Akal Takhat önünde, tapınaktan çıkanlar için Hindistan'ın meşhur irmik helvasının bir çeşidi olan 'kada prasad' servis ediliyor. Bunun haricinde bir gelenek olarak, 10 rupiye bilet karşılığı alınabilen, yapraktan yapılma bir kase içerisinde konmuş helvanın, az ilerideki masaya götürülerek sembolik bir miktarı bağışlanıyor.

Hindistan'ın üçüncü başkanı Indira Gandi'nin emriyle, kompleks üzerinde kontrolü sağlamak, buradaki askeri oluşumu dağıtmak için Hint ordusu tarafından düzenlenen operasyonda (Operation Blue Star) birçok kişi yaşamını yitirmiş, Akal Takhat büyük hasar görmüş. Kutsal yerlerine olan bu saldırı sonrasında ise başkan Sih korumaları tarafından öldürülmüştür.

Kompleks içerisinde yer alan diğer bir önemli yer de Guru Ka Langar (Tanrının Mutfağı). Sihlerin gurdwara'larında, tüm ziyaretçileri için ücretsiz olarak yemek sunulan yerleri (langar) bulunuyor ve Guru Ka Langar günde ortalama 40 bin, özel günlerde ise 200 bin kişiye yemek verebilecek kapasitede muazzam bir yer. Mutfak girişinden alınan bir tepsi ile üst kattaki yemekhaneye geçip yere sıralanan insanlar, kendilerine sunulan yemekleri yiyorlar.

Guru Ka Langar'da, herkesin yiyebilmesi için vejetaryen yemek çıkıyor. Aralarda dolaşan görevliler, ekmek ve su servisinin yanı sıra, yemekleri bitenlere ilave yapıyor. Tamamen ücretsiz olarak gerçekleştirilen bu etkinliğe dış kısımlarda bulunan yardım kutularına para atarak destek olunabiliyor

Guru Ka Langar'da yüzlerce insan yemek yapımında ve bulaşık yıkamada çalışıyor

Bu misafirperverlik ve ikramlar kompleks genelinde de sürüyor. Her köşebaşında yer alan bölmelerde görevliler ziyaretçilere kap içerisinde su servisi yapıyorlar. Kalacak yerleri olmayanlar için de ücretsiz konaklama sunulan yurtlar bulunuyor.

Kompleks içerisine erkek-kadın fark etmeksizin başta örtü olmadan (pagri ya da dastar olarak biliniyor) girilmeye izin verilmiyor. Bu yüzden girişte dağıtılan bez parçası kafaya geçirilebilir veya dışarıdaki dükkanlardan 10-100 rupi aralığında değişen çeşitli bezler sardırılarak içeriye giriş yapılabilir. Altın Tapınak'a ayakkabı, çorap ve çanta ile de girilemiyor. Ayakkabı ve çantalar için dış kısımda görevliler tarafından işletilen ücretsiz odalar bulunuyor. Fiş karşılığında eşyalar buraya bırakılabiliyor. Kompleks girişinde bulunan ufak su birikintilerinde ayaklar yıkanarak içeriye giriliyor.

Hindistan'da ergenlik çağına girmiş tüm erkek Sih'lerin dastar takmaları gerekiyor. Sihizm'in kurucusu Guru Nanak Dev'den beridir bu gelenek sürüyor. Dastar temel olarak 3 farklı rengi bulunuyor: beyaz, mavi ve turuncu. Çoğu Sih turuncu olanını tercih ediyor. Bu renk bilgeliği temsil ediyor. Mavi renk savaşçılığı ve koruyuculuğu temsil ediyor ve daha çok din görevlileri ve Gyani'ler (Ardās ve Kirtan gibi törenlere liderlik eden kişiler) tarafından giyiliyor. Beyaz olan ise insan aurasını (bedeni sarmalayan elektromanyetik alan) güçlendirdiği gerekçesiyle tercih ediliyor. Siyah renk de diğer bir yaygın renk ve daha çok gençler tarafından giyiliyor. Kadınlar bu türbana ek olarak chuni veya dupatta adı verilen eşarp örtünüyorlar. 

Kadın-erkek tüm Sih'ler saç ve sakal da dahil olmak üzere vücutlarını tıraş etmiyorlar. Bu kılların, tanrının bir hediyesi olduğunu, bu hediyeyi kesmeyerek saygılarını gösterdiklerine inanıyorlar. Türban giyerek bu uzun saçlarını da temiz tutmuş ve kapatmış oluyorlar. Ayrıca bu örtünmenin tanrıya olan saygılarını gösterdiğine inanıyorlar.

Kompleks içerisini sürekli temiz tutuluyor. İnsanlar, gölden kovalarla aldıkları sularla çevreleri yıkıyor ve ardından süpürüyorlar. Kompleks gece yarısı düzenlenen temizlik törenleri haricinde her zaman açık

Amritsar'a gelince görülmesi gereken diğer bir etkinlik ise Pakistan'ın Lahor şehri sınırındaki Wagah sınır kapısında, akşam üzeri (gün batımından yaklaşık bir saat önce) gerçekleştirilen askeri güç gösterileri. İki ülke askerleri (Hint sınır güvenlik kuvvetleri - BSF ve Pakistan Korucuları - PR), istisnasız her akşam burada yere sert adımlarla vurarak, sınıra yaklaşıp kollarını kaldırarak ve hoparlörlerden çalınan marşlarla birbirlerine gözdağı veriyorlar. Gösterileri izleyen Hint ve Pakistan taraflarının seyircileri bu hareketler sırasında coşkuyla alkışlayarak askerlerinin gösterilerini destekliyorlar.

Yaklaşık 1 saat süren gösteri sonunda sınır kapısı açılarak askerler kendi ülke bayraklarını indiriyor, pek samimi olmayan bir tokalaşmanın ardından kapılar tekrar kapanıyor. 

Gösterilerin yapıldığı ilk yıllarda iyi niyet göstergesi olarak düzenlenen bu gösteri, yıllar geçtikçe daha agresif bir şekle bürünmüş. Gösteriler ücretsiz olarak izlenebiliyor

Wagah sınırına Amritsar merkezinden taksilerle 50 dakikalık bir yolculuğun ardından ulaşılabiliyor. Araçtan indikten sonra birkaç kez pasaport kontrolü ve üst aramasının ardından gösterilerin yapılacağı bölgeye varılıyor. Turistler, gösteriyi yabancılar için ayırılmış daha merkezi bir bölgeden izliyorlar.

Sınır gösterilerine sırt çantaları sokulmuyor.  Çantalar, arabaların park ettiği bölgede bulunan emanetçiye 100 rupi gibi bir ücret ödeyerek bırakılabiliyor. Bu bölgedeki bazı çocuklar, gösterilere gelen ziyaretçilerin yüzlerini, el veya kollarını Hint bayrağı ile boyamak için 10 rupi istiyorlar.

Pakistan ile tam sınırda gerçekleştiğinden, ve Pakistan ile Hindistan arasında yarım saatlik bir saat farkı olduğundan bölge içerisinde cep telefonlarının saatlerini kontrol etmekte fayda var.

Amritsar, Hindistan'daki diğer kalabalık şehirlere oranla çok daha temiz ve düzenli. Trafik karmaşası nispeten az, yollarda ineklere daha az rastlanıyor, korna gürültüsü de bulunmuyor. Burada bir tam gün gezmek yeterli olacaktır.

Ganj nehri kıyısındaki büyüleyici kent, Uttar Pradeş eyaletine bağlı kültürel başkent, Hindu'ların kutsal şehri: Varanasi, eski adıyla Beranes.

Türkiye'den tek aktarmalı uçuşla şehrin havaalanı Lal Bahadur Shastri'ye ulaşmak mümkün. Bunun yanı sıra, ülkenin birçok yerinden trenlerle şehre ulaşılabiliyor. Ulaşım ve Hindistan geneli ile ilgili detaylı bilgileri için şu adrese bakılabilir.

Varanasi'nin merkezine gelince, çok ama çok yoğun bir insan kalabalığı göze çarpıyor. Yollarda araç kullanmak neredeyse imkansız. Bu yüzden genellikle bisikletli rikşalar ve motosikletler insanlarla ve tabi ki ineklerle iç içe olacak şekilde yollardan akıp gidiyor. Varanasi, Hinduizm'in en kutsal yerlerinden biri. Hindu'lar, Varanasi'de ölürlerse yeniden doğum zincirinden kurtulacakları ('mokşa'ya ulaşacakları) düşüncesiyle buraya akın ediyorlar.

Hindistan'ın kutsal nehri Ganj, Hintlilerin (ve eski İngilizlerin) söylemiyle 'Ganga', Himalayalar'dan doğup, Hindistan'ın kuzeyinden, Kanpur, Allahabad, Varanasi, Patna, Bhagalpur gibi merkezi şehirlerin içerisinden geçip, Bangladeş'te Padma Nehri adını alarak, Hint Okyanusu'nda Bengal Körfezi'ne dökülüyor.

Ganj, Hindu'lar için kutsal bir nehir olduğundan biraz mitolojisinden bahsetmek gerek. Hindu inanışında tanrıların en üst tabakasında üç büyük tanrı bulunuyor: kainatı yaratan Brahma, kainatın koruyucu ve düzen sağlayıcısı Vişnu, kainatı yeniden var olması için yok eden, yıkıcı Şiva. Bazıları bunların tanrı Trimurti'nin (üç yüzlü tanrı) üç temel şekli olduğuna inanıyor. Diğer bir inanışta ise Şiva'nın Vişnu'yu, Vişnu'nun da Brahma'yı yarattığı ve ardından Brahma'nın kainatı yarattığı iddia ediliyor. 
Ganj'ın oluşumu Hindu'ların kutsal metinlerinden Mahabarata destanında şöyle tasvir ediliyor: Bütün evrene hakim olan İndra'nın tüm gücünü ve krallığını elinden alan Kral Bali zamanında, Vişnu, yeniden vücut buluşlarının beşincisinde Vamana denen bir cüce formunda Bali'nin karşısına gelir. Kendisinden evrende üç adım genişliğinde yer bağışlamasını ister. Kral bu isteği kabul edince Vamana Vişnu'ya dönüşür. İlk adımı dünyayı ve tüm evreni, ikinci adımı tüm üst evreni kaplar ve üçüncü adımı atacak yer kalmaz. Kral Bali teslim olur, İndra'nın krallığı kurtulur. Vişnu ikinci adımını attığı sırada ayak başparmağı üst evrende bir delik açar ve buradan Bhagavat-Padi (Vishnupadi, tanrı ayağından çıkan) adı verilen su cennete iner. 

Birkaç yıl sonra, Sagara adlı bir kralın 60,000 çocuğu olmuştur. Gücünü göstermek için düzenlediği Ashwamedha (at kurban etme) töreni öncesinde, tüm yarı tanrı kralların lideri olan İndra, kıskaçlığı sebebiyle atı çalarak dünyaya, o sırada derin meditasyonda olan Kapila adlı bilgenin inziva yerine bırakır. Sagara, tüm çocuklarını atı bulmaya gönderir. Atı bulduklarında Kapila'nın çaldığını düşünerek ona hakaretler yağdırırlar. Uzun süredir inzivada olan Kapila, bu şekilde rahatsız edilince yıllar sonra ilk kez gözlerini açar ve 60,000 çocuk o anda yanarak kül olur. Çocukların ruhları yıllarca ortalıkla dolanır. Sagara'nın soyundan Bhagiratha, atalarının cennete ulaşması için Kapila'dan yardım ister. Kapila, Tanrıça Ganga'nın dünyaya gelerek kendi suyuyla onları temizlemesi durumunda özgür kalabileceklerini söyler. Bhagiratha, yıllarca Brahma'ya Ganga'yı göndermesi için yalvarır. Bunun üzerine Brahma, Tanrıça Ganga'nın dünyaya gönderilmesine ikna olur. Cennetten düşecek suyun çok kuvvetli olacağı sebebiyle su, Şiva'nın saçları arasından süzülerek dünyaya ulaşır. Şiva'ya değerek kutsanan su, küllerine düşerek 60,000 çocuğun canlanmasını, sonsuzluğa kavuşmasını sağlar. Tanrıça Ganga da burada bir akarsu oluşturarak diğer ruhların da arınmasını sağlar. Bhagiratha'nın çabalarına ithafen nehre Bhagirathi denildiği de olmaktadır.

Nehrin dönem dönem yükselip alçalması nedeniyle 1700'lü yıllarda bölgede hüküm sürmüş Maratha Konfederasyonu tarafından kıyı şeridine basamaklar (ghat) inşa edilmiş. İnsanlar nehir kenarındaki ritüellerini buralarda gerçekleştiriyorlar. Bu ghat'ların bazılarında nehre girip dua ediyor ve kendilerini arındırıyorlarken bazılarında elbiselerini yıkıyor, bazılarında da ölüleri yakıyorlar. Şehirde 80'den fazla ghat bulunuyor. Bunlar birbirine genellikle çok yakın konumlanmakta, bu sayede aralarından kıyı şeridinden yürüyerek geçilebilmekteyken bazılarında yol bittiği için dik merdivenlerden tırmanıp şehrin içinden geçerek bir sonraki aralıktan tekrar nehir kenarına inmek gerekiyor.  En bilinen ghat'lar, güneyden kuzeye; Assi, Dashashwamedh, Man Mandir, Manikarnika ve Scindia.

Assi Ghat, güneydeki Assi nehri ile Ganj'ın birleşiminde bulunuyor. Ghat'ların güney ucunun başlangıç noktası olması, geniş bir alanı kaplaması ve çevresinde yer alan restoranlar ile uzun dönem turist, öğrenci ve araştırmacı popülasyonunun yüksek olduğu bir bölgede bulunuyor. Hindu festivalleri zamanında nüfusu oldukça kalabalıklaşıyor.

Dashashwamedh Ghat, şehirdeki en eski ghat'lardan ve en önemli sayılanı. Bir inanışa göre Hindu'ların yaratıcı tanrısı Brahma'nın burada 10 (dash) at (ashwa) kurban (medh) ettiğine inanılıyor ve ghat ismini buradan alıyor. Diğer bir inanışa göre ise Brahma, yok edici tanrı Şiva'yı karşılamak için burayı yaratıyor. İsmi ise daha sonra burada düzenlenen 10 adet atın kurban edilmesiyle alıyor. 

Dashashwamedh Ghat

Dashashwamedh Ghat'ın hemen bitişiğindeki Man Mandir Ghat, ülkedeki Rajput'lar (Hindistan'daki savaş tabakası) tarafından yaptırılmış, bölgedeki en eski ghat'lar arasında bulunuyor. Dönemde güneş, ay ve yıldızın hareketlerini incelemek için yapılmış ve halen ayakta olan astronomik araçlar da buranın tepesinde görülebiliyor.

Manikarnika Ghat, Hindu'ların ölülerini yaktıkları iki ghat'tan birincil olanı (diğeri Harishchandra Ghat). Burada 7 gün 24 saat aralıksız olarak ceset yakma törenleri gerçekleştiriliyor.

Hindu'lar, ruhların yok edilmez olduklarına, ölümün sadece fiziksel olarak yok oluşu temsil ettiğine, ruhun bir başka formda yeniden vücut bulduğuna, bu şekilde yaşam döngüsünün tekrar ettiğine inanıyorlar. Yeniden doğduklarındaki hayatlarının bir önceki hayattaki yaşam şekline bağlı olduğunu düşünüyorlar. Bu 'karma' felsefesine göre bir insan geçmişte nasıl yaşamışsa sonraki yaşamında onu göreceğinden sürekli iyi bir hayat sürüp olgunlaşarak mokşa'ya -ya da diğer bir deyişle nirvana'ya (nir: dışarı, va: esmek; manevi kurtuluş)- ulaşmayı amaçlıyorlar (bu inanış Budizm'de de mevcuttur). Bu doğrultuda ölümden sonra vücuttan ayrılan ruh, yeniden doğum için ruhlar alemine giderek sonraki formuna dönüşmeyi bekler.

Hint inanışında bir insan fiziksel vücut (sthula sarira), eterik (ruhani) vücut (linga sarira), tohum vücut (karana sarira) ve ruhtan (Ātman) oluşuyor. Ölen bir kişinin ruhani vücudunun fiziksel vücuttan ayrılmayabilceği, bu sebeple ölüyü yakmanın bu bağı kopartacağına inanılıyor. Yakım işlemi sonunda sadece fiziksel vücut yok oluyor, diğerleri özgürlüğüne kavuşmuş oluyor (çocuklarda bu bağ olmadığına inanıldığından genç yaşta ölenler yakılmıyor. Ayrıca bağı kopardıkları düşünülen kutsal kişiler, hamileyken ölen kadınlar ve yılan sokması/cüzzamdan ölen kişiler de yakılmadan, vücutlarına taş bağlanarak doğrudan nehre atılıyor).

Bunun yanısıra Hindu'lar fiziksel vücudun 5 temel elementten (Pancha Bhoota) oluştuğuna inanır: dünya, ateş, su, hava ve gökyüzü. Ceset yakma işlemi (Antima Sanskar/Antyesthi, son tören) sonunda vücudun bu beş elemente ayrıldığına ve dünyadaki eşitliği devam ettirdiğine inanılır. Antyesthi, Hinduizm'in 16 geleneğinden (Sanskara) biridir. Jainizm ve Sihizm'de de cesetler yakılır. Budizm'de de bazen cesetler yakılabilmektedir.

Manikarnika Ghat'a yakından bakıp tören izlenebiliyor ancak fotoğraf çekilmesine genellikle izin verilmiyor. Etraftaki birkaç dolandırıcı, fotoğraf çekimini fark edince veya sadece turist olduklarını anlayınca, tapınaklara ve törenlere yardım adı altında para talep edebiliyor. Bu kişilerden polisi çağırma bahanesi ile kurtulmak gerekiyor. Aynı durum Harishchandra'da da geçerli

Bu gaht'ta bir Şiva tapınağı ve bir kuyu (Manikarnika  Kund) bulunuyor. Kuyunun, Şiva ve eşi Tanrıça Parvati'nin Varanasi'ye (efsanedeki ismiyle Kahsi) geldiğinde yıkanmaları için burada Vişnu tarafından açıldığı söyleniyor. Şiva yıkanırken (başka bir efsaneye göre dans ederken) kulağındaki küpeden bir mücevher (mani) düşüyor. Manikarnika ismi de buradan geliyor : Kulağın Mücevheri.

Varanasi'de ölen bir kişinin mokşa'ya ulaşacağına, yeniden doğum döngüsünden kurtulacağına inanılıyor. Bu yüzden şehir çok sayıda hasta ve yaşlı Hindu ile dolu. Ölmeyi bekleyen bu kişiler için nehir kenarında özel evler bulunuyor. Bir Hindu Varanasi'de öldüğü zaman renkli örtülerle kaplanarak yakınları tarafından ilahiler eşliğinde üstü açık bir bambu tabut üzerinde Manikarnika veya Harishchandra'ya getiriliyor. Ölünün en yakını olan erkek (genelde en büyük oğlan çocuk, yoksa oğlan torun o da yoksa sülaleden başka bir erkek), saçını tıraş edip beyaz kıyafetler giyiyor ve törenden sorumlu oluyor. Ceset, yakınları tarafından Ganj'a daldırılıp çıkarılıyor ve kuruması için birkaç saat kenarda bekletiliyor. Kuruduktan sonra ceset, önceden hazırlanmış odun yığınının üzerine konuyor. Yakımı kolaylaştırmak için odunların üzerine ghee adı verilen saflaştırılmış yağ sürülüyor, sandalağacı tozu ekleniyor. Ceset, yanık kokusunu önlemek için de çeşitli koku engelleyici tütsüler eklenerek halihazırda yanmakta olan odunlardan biri ile tutuşturuluyor. Bu sürece ölünün yakınları dışında bir Dom (ateşin harlanması, yağın sürülmesi vb çeşitli küçük işler yapan Hint kast sistemindeki bir etnik grup üyesi) da eşlik ediyor. Yakım işlemi birkaç saat sürüyor. Ardından alevler nehir suyu ile söndürülüyor, yerdeki küller ve ufalanamayan parçalar toplanarak Ganj nehrine atılıyor.

Bir tören için yaklaşık 300 kg odun gerekiyor. Bu yüzden ölenlerin daha az gelirli olanları daha düşük kaliteli veya daha az sayıda odunla yakılıyor. Hatta bazılarının sadece tezekle yakıldığı da oluyor. Hindistan'da yılda yaklaşık dokuz milyon kişi öldüğünden odun yerine elektrik veya gazla yakım da yapılıyor. Her ne kadar Hinduizm'de böyle bir yasak olmasa da geleneksel olarak tören alanında kadınlar yer almıyor. Bunun duygusal olarak fazlaca etkilenebilecekleri ve ölünün ruhunun fiziksel bedenden kopmak istemeyeceği gibi nedenleri olduğu söyleniyor.

Scindia Ghat, ateş tanrısı Agni'nin doğduğu yer olduğuna inanıldığından Varanasi'deki önemli ghat'lar arasında yer alıyor. Burada sabahın ilk ışıklarında nehre girip arınmak için dua eden çok sayıda Hindu görmek mümkün. Kıyısındaki batık Şiva tapınağı da burayı özel kılan nedenlerden. Lalita Ghat, Chet Singh Ghat, Darbhanga Ghat ve Bhonsale Ghat, Varanasi'deki diğer önemli ghat'lar arasında yer alıyor.

Ganj Nehri'nde dolaşırken bambaşka bir dünya, çok farklı bir kültürle karşı karşıya kalınıyor. Nehrin tüm pislikleri arındırdığına inanan Hindu'lar, kahverengi renkli, üzeri ceset külleri ve hayvan ölüleri ile dolu, fabrika ve lağım atıklarıyla beslenen bu nehirde yıkanıyor, çamaşırlarını yıkıyor, hatta nehrin suyundan içiyorlar. Bilim adamları, nehrin arıtılması için sudaki zararlı mikroorganizmalar ve diğer atıkları yiyerek beslenen hayvanların nehre bırakılması da dahil olmak üzere çeşitli çalışmalar yürütüyorlar.

Ganj'a gelince kayıkla yaklaşık 40 dakika süren nehir turlarından da yapmak, bu eşsiz yerleşimi uzaktan da izlemek gerek.

Uttar Pradeş eyaletinin Yamuna Nehri kıyısındaki şehri, Babür İmparatorluğu'na başkentlik yapmış tarih dolu kent, Tac Mahal'in ev sahibi : Agra

Şehre 210 km uzaklıktaki Delhi'den veya 240 km uzaklıktaki Jaipur'dan otobüs/trenlerle veya şoförlü araç kiralanarak ulaşılabiliyor. Jaipur - Agra yolu, Delhi'ye göre daha düzgün ve daha az trafiğe sahip. Hindistan'da ulaşım için şu adrese bakılabilir.

Agra'nın en meşhur bölgelerinden Fatehpur Sikri, Japiur yolu üzerinde, şehre 40 km uzaklıkta bulunuyor. Tarihin önemli devletlerinden Babürlerin zamanında, Şeyh Selim Çişti'nin, tahtını bırakacağı bir veliahtı olmayan Ekber Şah'a 3 erkek çocuğu olacağı kehanetinin ardından Cihangir (Selim)'in doğması ile şah bu bölgede bir şehir kurdurur ve şeyhi onurlandırıp minnetini sunmak için şehre Sikri (şükri, müteşekkir) adını verir. Gucerat Sultanlığı'na karşı elde edilen, Babürlerin kesin zaferi, sultanlığın da yıkılmasıyla sonuçlanan savaşın ardından da şehrin hemen yanına Fatehpur (zafer) adı verilen bir yerleşim daha inşa ettirir ve bu şekilde bölge Fatehpur Sikri olarak adlandırılmış olur. Kısa bir süre Babürlere başkentlik yapan Fatehpur Sikri, daha sonra kuraklık sebebiyle terk edilir.

Anup Talao ve Panch Mahal

Geniş yeşil bahçenin ardından tam karşıda iki katlı Diwan-i-Khass (Divan-ı Has, özel konuklar salonu) göze çarpıyor. Burası, Ekber Şah'ın önemli toplantılar için şehre gelen bazı özel misafirlerini giriş katındaki dört köşede ağırladığı, kendisinin de girişin tam ortasındaki sütunla desteklenen üst kattaki özel bölgesinden toplantıyı takip ettiği idari bina. Divan-ı Has'ı geçince Pachisi avlusu adı verilen geniş bir avlu görünecektir. Buradaki renkli kareler ve ortadaki sehpa şeklindeki yapının Hindistan'ın geleneksel peçiç oyunu için yapıldığı, etrafında renkli giysili köle kadınların canlı oyun taşı olarak kullanıldığı söylenmektedir. Avlunun alt kısmında yeşil bahçeli bölgede Ekber Şah'ın bölge halkını ağırladığı Diwan-i Aam (Halk Salonu) bulunuyor. Karşı köşede ise Panch Mahal (Badgir, Beş katlı köşk) yer almaktadır. Köşkün eğlence ve  dinlenme amaçlı olarak inşa edildiği tahmin edilmektedir. Biraz ileride Anup Talao denen süs havuzu vardır. Ortasındaki bölümün dört yönden girilebilen ve özel gecelerde özel misafirleri ağırlamak için kullanıldığı belirtilir. Havuzun arkasında Ekber Şah'ın kişisel amaçla kullandığı Khawabgah Kompleksi yer alır. Bu iki katlı yapının bir katında kütüphane, diğer katında ise Ekber Şah'ın yatak odası (Khilwatkada-i-Khas) bulunur. Yatak yerden oldukça yüksekte yer alır. Ekber Şah'ın odasından Panch Mahal'e gizli bir geçit bulunur. Anup Talao'nun diğer ucunda Şah'ın iki müslüman eşinin (Rukiye Begüm ve Salima Sultan Begüm) kullanması için yapılan Hujra-i-Anup Talao (Türk Sultanın Evi) yer alır. Burası duvar ve tavanlarındaki ince işlemelerle dikkat çeker. Bölgedeki en dikkat çekici binalardan, Şah'ın Hint eşinin konağı olan Jodha Bais Palace da hem Babür hem de Hint Rajput geleneklerinin birleşimi bir mimariye sahiptir.

Jodha Bais Palace girişi

Fatehpur'daki bazı mezarlar ve tam karşıda Buland Darwaza kapısı

Şüphesiz, Agra'ya gelmenin asıl amacı Tac Mahal'i görmek. Tac Mahal, Yamuna Nehri kenarında, merkez tren istasyonuna 6 km mesafede bulunuyor. Taksi ve rikşa gibi araçlarla ana girişe 5 dakikalık yürüme mesafesinde iniliyor. Yürüyüş yapmak yerine develerle ve rikşalarla ana girişe ulaşmak da mümkün. İçeriye giriş ücreti 750 rupi. Biletle birlikte yarım litrelik su ve Taj Mahal içerisinde giymek için galoş veriliyor. İçeriye cep telefonu ve fotoğraf makinesi gibi temel kullanım cihazları haricinde şarj aleti, kulaklık, çakmak vb. aletler sokulmasına izin verilmiyor. Bilet gişesinin önünde bekleyen, bilet alma konusunda yardımcı olacağını iddia eden kişilerden uzak durmakta fayda var. Ayrıca çok sayıda rehber girişten sonra eşlik etmek için pazarlık yapmaya çalışıyor. Tac Mahal'i rehberle gezmek çok gerekli olmayacaktır.

Tac Mahal'e giriş yolundaki rikşacılar ve deve arabaları

Ekber Şah'ın oğlu Cihangir Han'ın ölümünden sonra Babür imparatorluğunun başına geçen Şah Cihan'ın (Prens Hürrem), yedi eşinden en değer verdiği Mümtaz Mahal'in (Ercümend Banu Begüm), on dördüncü çocuğunu doğururken yaşamını yitirmesinin ardından Şah tarafından kendisinin mezarı olarak 20 yılda yaptırılan Tac Mahal, dünyanın yeni yedi harikasından biri olarak görülüyor. Mimar Sinan'ın öğrencilerinden Mehmet İsa Efendi ve Semerkand'lı Muhammed Şerif'in baş mimar olduğu, kubbesini Mimar Sinan'ın öğrencisi Mimar İsmail Efendi'nin tasarladığı, dışındaki yazılarının ve anıtın dört bir tarafına yazılmış Kuran ayetlerinin Hattat Serdar Efendi tarafından oydurulduğu, dört minareli, mermer kaplı, yakut, pırlanta, inci, zümrüt, firuze, akik gibi çeşitli mücevherler ile süslü kusursuz bir simetriye sahip, gün doğumunda farklı, gün ortasında farklı, gün batımında farklı renklere bürünen,Türk-Hint mimarisinin eşsiz bu eseri aşk için yapılmış en görkemli yapı olarak biliniyor.

Ana Kapısından (Darwaza-i Rauza, The Great Gate) Tac Mahal'in ilk görüldüğü an

Ana kapıdan geçtikten sonra kenarları ağaçlarla donatılmış uzun bir süs havuzu, bitiminde mermer blok içerisinde ayrı bir havuz, ardından tekrar uzun bir süs havuzu ve devamında görkemli Tac Mahal anıtı görülecektir.

Tac Mahal'in bir yanında önünde havuz olan bir cami bulunuyor. Diğer tarafında, simetriyi bozmaması için yapılmış, önünde yine havuz bulunan Mehman Khana (misafir evi) adı verilen, zamanında buraya gelenlerin kısa süreli dinlenmeleri için yapıldığı düşünülen bir yapı yer alıyor.

Tac Mahal'deki camiye gelen ziyaretçiler önündeki havuzdan abdest alarak namaz kılabiliyorlar. Suyun çok temiz olduğu söylenemez

Tac Mahal'in inşası ile ilgili, mimarın benzer bir eser daha yapmaması için elinin kesildiği, gözlerinin dağlandığı gibi çeşitli efsanelerin yanı sıra, adı ile ilgili de çeşitli teoriler mevcut. Bazıları Farsçadaki Taj (taç) ve Mahal (bölge) kelimelerinden türediğini, bazıları Mümtaz Mahal'in kısaltılmış adı olduğunu, bazıları da buranın eskiden Tejo Mahalya adında bir şiva (Hinduizm'de yıkım ve yeniden doğuş tanrısı) tapınağı olduğunu ve adını bu tapınaktan aldığını söylemektedir. Bu efsanelerin doğruluğu ile ilgili bir bilgi bulunmamaktadır.

Şah Cihan, devletin kaynaklarını bolca harcadığı, eşinin ölümünden sonra devlet ile ilgisini kestiği gerekçesiyle oğlu Alemgir (Evrengzip Şah) tarafından Agra Kalesi'nde göz hapsinde tutulmuş, bir süre sonra burada yaşamını yitirmiştir. Ölümünün ardından Şah Cihan da Mümtaz Mahal'ın yanına gömülmüştür.

Tac Mahal'i günün ilk saatlerinde ve akşam üzerinde gezmek tavsiye ediliyor. Gün batımından sonra ziyaretçilere kapanan Tac Mahal, her ay dolunay zamanı geceleri de gezilebiliyor. Cuma günleri ise turistlere kapalı. İbadet amaçlı gelen Müslümanların giriş yapabildiği belirtiliyor.

Tac Mahal'den Ana Kapı'nın (Darwaza-i Rauza) görünümü